Parque Natural O Invernadeiro

Descrición
Zona montañosa na parte sur do denominado Macizo Central Ourensán, conformada polos vales dos ríos Ribeira Grande e Ribeira Pequena, afluentes do Camba e pertencentes á conca do Sil, e encadrada polo circo de cumios que debuxan as serras de Queixa e Fial das Corzas e os montes do Invernadoiro. Área de elevado interese botánico e faunístico e excepcional valor xeomorfolóxico e paisaxístico.



Flora e Vexetación
O carácter fronteirizo do clima dá un grande interese e proporciona singularidade á vexetación, por encontrarse case no límite entre as rexións bioxeográficas Eurosiberiana e Mediterránea. Este carácter maniféstase claramente na concorrencia de especies arbóreas atlánticas ou atlánticas-continentais, como o carballo común (Quercus petraea), e submediterráneas, como o carballo cerquiño ou negral (Quercus pyrenaica) así como pola ausencia de especies de afinidade atlántica, aínda presentes nas vertentes occidentais do Macizo Central, como é o caso de Daboecia cantabrica. As peculiares condicións bioclimáticas, xuntamente coa abrupta orografía, o gradiente altitudinal, a natureza xeolóxica e a actividade humana, modelaron a paisaxe e determinaron a estrutura da vexetación tal e como a coñecemos. En particular, o secular uso para pastoreo, o tradicional costume das queimas para pastos e as cortas, así como, máis recentemente, as repoboacións forestais de piñeiros foron factores decisivos na área, na que actualmente se observa un predominio claro das matogueiras nas abas das montañas e extensións menores de diferentes tipos de formacións arbóreas autóctonas, en fase de recuperación, en fondos de vales e ladeiras medias-baixas, vexetación herbácea nos cumes e restos das antigas plantacións forestais de piñeiros rubios (Pinus sylvestris) que ocuparon unha gran parte do actual parque ata comezos da década de 1980.

Entre os diferentes tipos de bosques atópase a carballeira acidófila montana (asociación Vaccinio myrtilli-Quercetum roboris), de filiación atlántica, caracterizada polo carballo común (Quercus robur), e a arandeira (Vaccinium myrtillus) que ocupa ladeiras orientadas ao norte en vagoadas e vales angostos, frescos e húmidos, cun bo exemplo no barranco de Guasenza. No cortexo arbóreo non escasea o carballo común (Quercus patraea) (que alcanza aquí a súa localización máis sudoccidental en Europa) e, sobre todo, o seu híbrido co carballo (Quercus x rosacea). Propia da zona tamén é a carballeira de cerquiño ou negral (Quercus pyrenaica), transicional entre as rexións eurosiberiana e mediterránea (asociación Holco molli-Quercetum pyrenaicae). O bidueiral altimontano supramediterráneo, dominado pola bidueira (Betula celtiberica) (asociación Saxifrago spatularidi-Betuletum celtibericae) e as formacións de acivros (Ilex aquifolium) con composición florística similar, ocupan pisos máis altos nas abas, mentres que as abeleiras, caracterizadas por Corylus avellana, predominan no fondo das corgas, nas inmediacións de cursos de auga de forte pendente. En zonas máis baixas encóntrase o bosque de ribeira, no que o ameneiro (Alnus glutinosa), e o sanguiño (Frangula alnus) entre outros, son árbores destacadas. Outras especies arbóreas ou arbustivas de especial interese, presentes nestes bosques, son o teixo (Taxus baccata), o cancereixo (Sorbus aucuparia), o salgueiro cabuxo (Salix caprea), o abruñeiro (Prunus spinosa), e o pradairo (Acer pseudoplatanus). Un importante número de fieitos (ata 14 taxons están inventariados no parque), así como interesantes especies de hepáticas (algunhas moi raras en España, como Aphanolejaeunea microscopica), e certo número de plantas vasculares endémicas ibéricas, raras ou pouco comúns, como Anemone trifolia subsp. albida, Silene foetida, Veronica micrantha ou o ameazado Eryngium duriaei subsp. juresianum refúxianse tamén nestas áreas arboradas e os seus clareiros.

As matogueiras predominantes no parque pola súa extensión son as uceiras da asociación Genistello tridentatae-Ericetum aragonensis, caracterizadas pola uz Erica australis subsp. aragonensis e a carquexi (Genistella tridentata). En solos máis profundos e húmidos aparecen Erica arborea e as xesteiras de Genista florida subsp. polygaliphylla e Cytisus multiflorus. Aínda que ocupan unha área moito menor, son tamén de elevado interese e de importancia comunitaria, ao abeiro da Directiva Hábitats, os pastos pioneiros de rochedos, os diferentes tipos de herbais, como os da asociación Agrostio duriaei-Sedetum pyrenaici, os prados terofíticos ibéricos, propios de solos silíceos, da asociación Teesdaliopsio confertae-Festucetum summilusitanae e as depresións húmidas con herba das malladas (Nardus stricta) que se sitúan en cotas por encima dos 1.500 m. Todos estes hábitats albergan un gran número de plantas endémicas e infrecuentes en Galicia, entre as que cabería citar a Allium victorialis, Festuca elegans, Festuca graniticola (exclusiva do Macizo Central ourensán), Festuca summilusitanica, Hieracium rupicolum, Jasione laevis subsp. carpetana, Narcisus asturiensis, Serratula legionensis, entre outras moitas.



Fauna
Especies de invertebrados forestais incluídas no anexo II da Directiva Hábitats son a lesma (Geomalacus maculosus) e a vacaloura (Lucanus cervus).

Entre os vertebrados coñécense dúas especies de peixes autóctonos ameazados no ámbito do parque, o cacho (Squalius carolitertii), e a boga do Douro ou escalo (Chondrostoma duriense). A víbora fociñuda (Vipera latasti), de distribución restrinxida a moi poucos puntos da provincia de Ourense, é, xunto co moito máis común pero endémico lagarto das silveiras (Lacerta schreiberi) o réptil de maior significación.

A avifauna forestal e a propia de áreas de matogueira e rochedos, e en particular as aves rapaces, confírenlle un notable interese á zona. Un número indeterminado de aguias reais (Aquila chrysaetos), do núcleo reprodutor existente noutros puntos do Macizo Central, utilizan este espazo como zona para campar (a especie nidificou hai uns anos na zona). Outras rapaces diúrnas reprodutoras seguras ou probables son a aguia cobreira (Circaetus gallicus), a tartarañas cincenta (Circus pygargus), a gatafornela (Circus cyaneus), o azor (Accipiter gentilis), o gabián (Accipiter nisus), o falcón peregrino (Falco peregrinus), e o lagarteiro (Falco tinnunculus), tamén se citou, entre as nocturnas, o bufo real (Bubo bubo). As picas campestre (Anthus campestris), e alpina (Anthus spinoletta), o merlo rubio (Monticola saxatilis), a andoriña dos penedos (Ptyonoprogne rupestris) e, sobre todo, a rara e ameazada charrela ibérica (Perdix perdix subsp. Hispaniensis) son outros elementos avifaunísticos de relevancia.

A fauna de mamíferos posúe un relevo excepcional no marco de Galicia e é un dos maiores valores do parque natural. Entre os pequenos mamíferos de maior interese, o leirón (Glis glis) propio de bosques climácicos, encóntrase aquí ao bordo do seu límite meridional de distribución, ao igual que a trilladeira nival (Chyonomis nivalis) acantoada a máis de 1.200 m de altitude, mentres que o ameazado desmán ibérico (Galemys pyrenaicus) ten nos numerosos regatos un hábitat óptimo. O catálogo de carnívoros é moi importante, e inclúe o lobo (Canis lupus) do que se coñece unha poboación estable de polo menos 12 exemplares, así como ao gato bravo (Felis sylvestris), a marta (Martes martes), a garduña (Martes foina), o armiño (Mustela erminea), o tourón (Mustela putorius), e a lontra (Lutra lutra) entre os de maior relevo. Por outra parte, as poboacións de ungulados son moi notables, con altas densidades de xabaril (Sus scrofa), corzo (Capreolus capreolus), e cervo (Cervus elaphus) (reintroducido hai años, con arredor de 300 exemplares), e presenza de cabra montesa (Capra pyrenaica) (200-250 exemplares), gamo (Dama dama), e rebez (Rupicapra rupicapra) todos estes procedentes de soltas. Notable poboación de lebre ibérica (Lepus granatensis).


Situación
Área montañosa situada na porción centro-oriental da provincia de Ourense, ao sur do Macizo Central, pertencente á comarca de Viana e lindeira coas de Terra de Trives e Verín. Localidades de referencia: Laza, Verín e Vilariño de Conso.